Maya Watanabe
Liminal
tm 5 september 2021
In de videofilm Liminal uit 2019 van de Peruaanse kunstenaar Maya Watanabe (Lima, 1983) tast de camera traag een stuk grond af: rulle aarde, rotsen, wortels – afwisselend haarscherp en out of focus. Abstract ogende extreme close-ups, die soms doen denken aan mineralen die schitteren in het zonlicht. Dat beeld kantelt wanneer je plots een liniaal ziet en de camera stilhoudt bij fragmenten van beenderen, tanden, kledingstukken… Vanaf dat moment zijn de out-of-focusbeelden broodnodige adempauzes die je de tijd geven om de pijnlijke waarheid te overdenken.
Watanabes video is geworteld in de historische en politieke werkelijkheid van Peru en zoomt letterlijk in op een nationaal trauma: de Peruaanse burgeroorlog (1980-2000), waarin de gewapende maoïstische groep Sendero Luminoso (Lichtend Pad) zich schuldig maakte aan de meest grove mensenrechtenschendingen. Zowel in de hooglanden als in de grote steden zaaiden zij terreur in een poging de corrupte militaire regering omver te werpen. Een regering die op haar beurt geweld tegen de eigen bevolking niet schuwde. In totaal verdwenen er 20.000 mensen.
Watanabe volgde het onderzoek naar twee massagraven uit 1984, in Ayacucho en Huánuco. In het ene liggen slachtoffers van Lichtend Pad, in het andere mensen die door de militairen zijn omgebracht. Liminal is een moedige balanceer-act binnen een kwestie die de Peruanen nog dagelijks in haar greep heeft. Er zijn honderden nog niet in kaart gebrachte massagraven, die nu pas door de overheid worden onderzocht. De titel Liminal verwijst naar de ‘tussenstaat’ van rouw en onzekerheid waarin families van verdwenen personen zich bevinden. Een situatie die ook van toepassing is op de ambigue staat tussen 'vermist zijn' en identificatie van de slachtoffers zelf.
Zo draagt Watanabe bij aan de verwerking van het nationale trauma op een manier zoals wellicht alleen kunst dat kan. Ze stelt via haar werk de vraag hoe je dit geweld kunt representeren en hoe je daarover een ethisch en eerlijk standpunt kunt innemen. Watanabe: ‘Dit werk gaat over het heden, over de geesten van het heden. Heen en weer bewegend tussen het zichtbare en het versluierde probeert Liminal de wreedheden zonder verzachting of coulance te tonen.’
Liminal werd geproduceerd door de Han Nefkens Foundation met ondersteuning van het Mondriaan Fonds en is te zien in de projectruimte WOOL van De Pont, in een speciaal door de kunstenaar ontworpen installatie. Liminal was eerder te zien in MALI, Lima, Casa Encendida, Madrid, en Rose Art Museum, Waltham (Mass.).