Archief

Ernesto Neto

A Contemporary Woman

24 juli - 26 sep 2004

Onder de titel Disorientation by Beauty vindt deze nazomer de manifestatie Lustwarande 04 plaats, georganiseerd door Fundament (15 augustus tm 17 oktober). In het historische bosgebied van De Oude Warande, aan de rand van Tilburg, zullen 28 kunstenaars uit binnen- en buitenland voornamelijk nieuw werk tonen. De Oude Warande is in het begin van de 18de eeuw aangelegd naar een barok ontwerp met een labyrintisch lanenpatroon.
Onder de deelnemende kunstenaars zijn er drie ook in de collectie van De Pont vertegenwoordigd: Rob Birza, Anish Kapoor en Marc Mulders. En van Michel François is nog tm 26 september de tentoonstelling Déjà vu bij De Pont te zien.

Het thema van de manifestatie (‘desoriënterende uitingsvormen van schoonheid’) lijkt bij uitstek van toepassing op het werk van de Braziliaanse kunstenaar Ernesto Neto (Rio de Janeiro 1964). In het kader van Lustwarande 04 toont Neto zowel in De Oude Warande als in de projectzaal van De Pont nieuwe installaties. De Pont treedt daarbij op als gastheer voor Fundament en creëert voor Lustwarande 04 een satelliet.

Ernesto Neto is internationaal bekend geraakt met zijn uit allerlei amorfe vormen bestaande installaties gemaakt van synthetische stoffen zoals nylon en polyamide. Door de stof strak te spannen, te laten bollen of uit te rekken creëert hij een organische ruimte waarin huid en gestalte van het beeld een bijna fysieke aanwezigheid krijgen. De grote zintuiglijkheid en sensualiteit van het werk wordt veroorzaakt door het zachte materiaal en de sterke associaties met lichaamsvormen en suggestieve holtes en bollingen.

Eind jaren tachtig begon Neto met werk waarin hij verschillende (zachte en harde) materialen combineerde. Kenmerkend in dat werk was de spanning van gewicht en evenwicht. Zo liet hij zware ijzeren staven leunen tegen zachte rubber ballen (BarBall 1987) en namen met loden bolletjes gevulde nylon ‘sokken’ allerlei vormen aan die in de ruimte lagen als merkwaardige groepen ‘poliepen’ (Copulonia 1989). In 1994 maakte Neto een serie foto’s van zijn eigen gezicht dat hij met een strakke draad helemaal had ingesnoerd (M.E.D.I.T.). Door de spanning van de draad vervormt zijn gezicht en nadat de insnoering met een schaar is losgeknipt blijft in zijn huid een diepe afdruk zichtbaar. Met dit werk plaatst Neto zich in een traditie van ‘body-art’ voorbeelden, waaronder die van zijn vermaarde landgenote Sônia Andrade. In een volgende serie werken gebruikt Neto een katoenen koord om een tekening mee op de grond uit te leggen. In Janus Fetus (1995) vormt het koord het silhouet van een foetus en zijn de uiteinden verbonden met twee loden afgietsels van zijn eigen hoofd. 

Vervolgens ontstaan installaties met vreemdsoortige sokken, kousen en zakken gevuld met verschillende kruiden en (kleur)stoffen. Soms spannen de nylon kousen zich als uitgerekte vormen tussen vloer en plafond, waarbij ze door het gewicht van hun vulling lijken te zijn verankerd. Doordat de kunstenaar de gevulde kunststof zakken van enige hoogte op de grond laat vallen, ontstaan er rondom uitwaaierende kringen van kleurstof (Poff 1996-1997). Als vulling gebruikt Neto onder meer zwarte peper, saffraan, kurkuma, komijnzaad, kruidnagel en grafiet. Stoffen met een uitgesproken kleur en/of geur, maar tevens stoffen die de koloniale handel in herinnering roepen. Voor de goede verstaander refereren deze werken mogelijk ook aan de Braziliaanse kunstenaar Hélio Oiticica (1937-1980), die kruiden en pigmenten in zijn werk gebruikte.

Sinds eind jaren negentig maakt Ernesto Neto ruimtevullende installaties met kunststof doeken. De doeken zijn in de ruimte gespannen en verdelen deze zo in een labyrintische structuur van binnen- en buitenvormen, ruimtes waar men in en omheen kan en die met hun holle en bolle vormen zachte en sensuele contouren hebben (The Garden of Delights 1997 en Nave Óvulo 1998). Bij een installatie onlangs in Museum Boijmans Van Beuningen vermeldde de aankondiging: ‘Werkend vanuit traditionele sculpturale uitgangspunten, weet Neto ruimten te creëren die de bezoeker letterlijk uitnodigen binnen te treden. De organische ruimten van halfdoorzichtige en meedeinende stof geven niet alleen een sterk zintuiglijke beleving van deze ruimte, maar proberen ook ervaringen uit te lokken over de relatie tussen lichaam en geest. Bepaalde psychologische processen worden bijna fysiek tastbaar. Geheel in de traditie van illustere Braziliaanse kunstenaars als Helio Oiticica en Lygia Clark, laat Ernesto Neto zijn belangstelling zien voor experimentele vormen van perceptie.’

Door de verschillende manieren waarop zijn werk zintuiglijk kan worden beleefd, levert Ernesto Neto een bijzondere bijdrage aan de manifestatie Lustwarande 04, waarin het labyrintische en desoriënterende centraal staat en als een ervaring van schoonheid kan worden beleefd.

Meer en actuele informatie over Lustwarande 04: www.fundamentfoundation.nl