Archief
Dit voorjaar presenteert De Pont een overzicht van het baanbrekende werk van de Amerikaanse conceptkunstenaar Dan Graham (Urbana, Ill., 1942) die sinds de jaren zestig de relatie tussen architecturale omgevingen en hun bewoners analyseert. Grahams Pavilion (2005) behoort al geruime tijd tot de collectie van De Pont en voor deze tentoonstelling heeft het museum de kunstenaar gevraagd een nieuw, ambitieus paviljoen te ontwerpen. Samen met een ruime selectie van architectuurmodellen, foto’s en videowerken wordt een indrukwekkend beeld van het veelzijdige oeuvre van deze kunstenaar geschetst die nog altijd grote invloed uitoefent op kunstenaars én architecten.
In het werk van Dan Graham vervagen de grenzen tussen kunst en architectuur. Cinema (1981) – een van de modellen in de tentoonstelling – verwijst expliciet naar Grahams relatie tot de Nederlandse architectuur en met name die van Johannes Duiker, Grahams favoriete architect. Het model weerspiegelt Duikers Cineac, een historische Amsterdamse bioscoop uit 1934 met een voor die tijd opvallend transparante glazen pui. Dan Graham werkt echter – in tegenstelling tot Duiker - met een spiegelend oppervlak. Spiegelend glas – transparant aan de donkere kant, reflecterend aan de lichte kant – verving vanaf midden jaren zeventig steeds meer het gewone, doorzichtige glas van kantoorgebouwen. Dit had twee belangrijke gevolgen voor het landschapsbeeld en de perceptie ervan. Door de spiegeling van het glas leken de gebouwen zich naadloos in hun omgeving te voegen. Maar de illusie van openheid naar de omgeving en passanten viel weg: bij daglicht was het niet meer mogelijk om naar binnen te kijken, terwijl van binnenuit de buitenwereld wel zichtbaar bleef. ‘Wat ik probeer te bereiken,’ zegt Graham, ‘is een deconstructie van het spiegelend glas zoals het wordt gebruikt in het bedrijfsleven en er een plezierigere situatie, een soort heterotopia van te maken.’
Sinds de jaren tachtig vervaardigt Dan Graham paviljoens uit roestvrij staal en spiegelend glas die afhankelijk van de lichtinval voortdurend tussen ondoorzichtig en reflecterend enerzijds en doorzichtig anderzijds veranderen. Bezoekers worden met elkaar in relatie gebracht en de dynamiek tussen kijken en bekeken worden komt centraal te staan. Voor het eerst in de geschiedenis introduceerde Graham hiermee het gedrag van de toeschouwer als component in de beeldende kunst. De paviljoens worden op die manier een instrument van visuele en cognitieve reflectie die het voyeuristisch element in onze bebouwde omgeving benadrukken.
Kijk naar een gesprek met de kunstenaar op ArtTube
Het Metropolitan Museum in New York heeft Dan Graham gevraagd een paviljoen te ontwerpen voor op het dak van het museum. Het werk zal van 29 april tot 2 november te zien zijn. Ook Roxy Paine ontwierp al eens een grote sculptuur voor het Metropolitan.