2011 ≠ 1848
In het oeuvre van de Canadese kunstenaar Stan Douglas (1960) lopen feit en fictie, maar ook geschiedenis en actualiteit subtiel door elkaar heen. Dat geldt ook voor de vijfdelige fotoserie 2011 ≠ 1848 en de video-installatie ISDN.
De vijf panoramische foto’s tonen cruciale momenten tijdens wereldwijde protesten in 2011: de Arabische Lente in Tunis, de bezetting van Wall Street in New York, de London riots in de wijk Hackney en de Stanley-Cup-rellen in Douglas’ geboortestad Vancouver. Voor Douglas tonen die lokaal ogende protesten de mondiale onvrede van burgers. In de titel vergelijkt hij de protesten met die van 1848, toen op diverse plekken in Europa mensen in actie kwamen tegen een gebrek aan democratie. Destijds werd het volk aangespoord met aanplakbiljetten en pamfletten. Opstanden waren het gevolg en 1848 ging als het revolutiejaar de geschiedenis in. De onvrede uit 2011 duurt, ondanks de razendsnelle verspreiding op social media, nog steeds voort. Welke opstanden krijgen een plek in de wereldgeschiedenis en welke worden afgedaan als lokale ongeregeldheden? Zijn hypergedetailleerde foto’s baseerde Douglas op nieuwsberichten en luchtfoto’s. De opstanden reconstrueerde hij nauwkeurig met acteurs, figuranten en props, waardoor alle details, zowel op de voor- als achtergrond, haarscherp zijn. Zo vormen de foto’s een overzicht én een uitnodiging om dichterbij te komen.
Ook in de video-installatie ISDN gaat het over verzet. Douglas benadrukt hoe verzet door muziek wordt verspreid. Je waant je er midden in een rap battle tussen grime-rappers in Londen en mahraganat-rappers in Caïro. Twee straatrapvormen die overeenkomen, ondanks afstand en culturele verschillen, en die in 2011 de soundtrack vormden van jeugdig protest. In de video lijken de rappers over een afstand van 5.000 kilometer direct op elkaar te reageren – de titel verwijst dan ook naar de telefoonkabels waarmee audio vroeger werd verzonden. Maar ISDN is geen registratie van de werkelijkheid. Door de songteksten en de beats afzonderlijk op te nemen en digitaal eindeloos te combineren, duurt het dagen voordat een combinatie zich herhaalt.
Net als in de foto’s is niets wat het lijkt. Maar juist doordat Douglas de situatie ensceneert, probeert hij de werkelijkheid inzichtelijk te maken.
In de video-installatie ISDN waan je je midden in een rapbattle tussen grime-rappers in Londen en mahraganat-rappers in Caïro. Twee straatrapvormen die, ondanks afstand en culturele verschillen, overeenkomen. Ze hebben een vergelijkbaar ritme en sociaal engagement. De titel verwijst naar de gedateerde telefoonkabels waarmee audio werd verzonden. Hier lijken de rappers over een afstand van 5.000 kilometer direct op elkaar te reageren. Maar ze hebben elkaar nooit gezien. Douglas nam de raps afzonderlijk van elkaar op en liet de beats en songteksten door een computerprogramma op verschillende manieren op elkaar reageren. Zo suggereert hij een eindeloos durende jamsessie die nooit heeft plaatsgevonden en maakt hij de energie waarmee cultureel en politiek verzet zich via muziek kan verspreiden tastbaar. Bovendien toont het werk dat culturele overeenkomsten vaak sterker zijn dan de verschillen.
ISDN, video stills (2021), © Stan Douglas. Courtesy of the artist, Victoria Miro and David Zwirner. Collection Hartwig Art Foundation. Promised gift to the Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed / Rijkscollectie.
De schemering heeft ingezet. Op Boulevard Habib Bourguiba in het centrum van Tunis verzamelen zich her en der groepjes mensen. Ze zitten op kleedjes, staan in een kring rondom brandende kaarsen voor het theater of praten bij het licht van een lantaarnpaal. Er zijn patrouillewagens en militairen. Ondanks het vreedzame beeld is de spanning van een ophanden zijnde uitbarsting voelbaar. Douglas reconstrueert de situatie van mensen die de avondklok negeren. Ze verzamelen op de – anders zo drukke – boulevard om te protesteren tegen het corrupte regime. De protesten in Tunesië, die aanvingen in december 2010, vormden het begin van de Arabische Lente.
© Stan Douglas. Courtesy of the artist, Victoria Miro and David Zwirner
Op 10 oktober 2011 sloten demonstranten in New York zich aan bij de Occupy Wall Street-protesten tegen de hebzucht van de financiële wereld. Ze wilden via de rijbaan de Brooklyn Bridge oversteken. Ordehandhavers beweerden dat ze de demonstranten tegenhielden om het verkeer niet te belemmeren. Volgens de demonstranten had de politie hen juist naar de rijbaan gelokt, waar ze halverwege de brug in de val liepen. Het leidde tot meer dan 700 arrestaties. In zijn reconstructie toont Douglas de fotografen linksboven op de brug net zo scherp als de gezichten van de demonstranten en de tiewraps aan de riem van een van de agenten.
© Stan Douglas. Courtesy of the artist, Victoria Miro and David Zwirner
Met gebalde vuisten en gehuld in de blauw-groene kleuren van ijshockeyclub Vancouver Canucks joelen relschoppers bij een brandende auto. De grond is bezaaid met vertrapte rommel, haarscherp gefotografeerd, alsof je het zo zou kunnen beetpakken. De club verloor in Vancouver (de geboorteplaats van de kunstenaar) met 0-4 de Noord-Amerikaanse kampioenschappen van de Boston Bruins. Het leidde tot ongekende rellen die zich als een olievlek over de stad verspreidden. Douglas bevraagt met zijn reconstructie het zinloze en willekeurige geweld van die avond in relatie tot de globale onrusten datzelfde jaar.
© Stan Douglas. Courtesy of the artist, Victoria Miro and David Zwirner
Van veraf lijkt er niets aan de hand. Maar van dichtbij zie je rookpluimen en brandende auto’s en een politiehelikopter boven een vreedzaam parkje in de Londense wijk Hackney. Tussen 6 en 11 augustus 2011 werd het Verenigd Koninkrijk opgeschrikt door hevige rellen en protesten. Deze ‘London Riots’ braken uit nadat de 29-jarige Mark Duggan bij een aanhouding door de politie werd doodgeschoten. Mede via social media verspreidde de oproer zich razendsnel over stad en land. Er werd brandgesticht en geplunderd en er vielen vijf doden.
© Stan Douglas. Courtesy of the artist, Victoria Miro and David Zwirner
Plattegrond
